Ընդհանուր տեղեկություններ
«Հայաստանի Հանրապետության բնության հատուկ պահպանվող տարածքների ռազմավարությունը, պահպանության և օգտագործման բնագավառում պետական ծրագիրը և միջոցառումները հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության 25.09.2014 թ. N- 1059-Ա որոշում
Հայաստանի բնության հատուկ պահպանվող տարածքները ներառում են 3 պետական արգելոց («Խոսրովի անտառ», «Շիկահող» և «Էրեբունի»), զբաղեցնում են 35 439.6 հեկտար տարածք կամ Հայաստանի ընդհանուր տարածքի 1.19%-ը, 4 ազգային պարկ («Սևան», «Դիլիջան», «Արփի լիճ» և «Արևիք»), զբաղեցնում են 236 802.1 հեկտար տարածք կամ Հայաստանի ընդհանուր տարածքի 7.96 %-ը, ինչպես նաև 232 բնության հուշարձան և 27 պետական արգելավայրեր, որոնք զբաղեցնում են 114 812.7 հեկտար տարածք կամ Հայաստանի ընդհանուր տարածքի 3.95 %-ը:
ԲՀՊՏ-ների պահպանությունն իրականացնող ՊՈԱԿ-ների կազմում ընդգրկված ԲՀՊՏ-ները
|
ՊՈԱԿ |
ԲՀՊՏ-ներ |
Տարածքը |
ՀՀ մարզը |
|
«Խոսրովի անտառ» պետական արգելոց» |
«Խոսրովի անտառ» պետական արգելոց |
23 213.5 |
Արարատ, |
|
«Խոր վիրապ» պետական արգելավայր |
50.28 |
Արարատ |
|
|
«Գոռավանի ավազուտներ» |
95.99 |
Արարատ |
|
|
«Զանգեզուր կենսոլորտային համալիր» |
«Շիկահող» պետական արգելոց |
12 137.1 |
Սյունիք |
|
«Արևիք» ազգային պարկ |
31 211․19 |
Սյունիք |
|
|
«Բողաքար» պետական արգելավայր |
2 728.0 |
Սյունիք |
|
|
«Սոսու պուրակ» պետական արգելավայր |
64.2 |
Սյունիք |
|
|
«Զանգեզուր» պետական արգելավայր |
25 711․5959 |
Սյունիք |
|
|
«Խուստուփ» պետական արգելավայր |
6 946.74 |
Սյունիք |
|
|
«Սև լիճ» պետական արգելավայր |
240.0 |
Սյունիք |
|
|
«Դիլիջան» ազգային պարկ» |
«Դիլիջան» ազգային պարկ |
33 765.0 |
Տավուշ |
|
«Ախնաբադի կենու պուրակ» պետական արգելավայր |
25.0 |
Տավուշ |
|
|
«Սևան» ազգային պարկ» |
«Սևան» ազգային պարկ |
147 455.0 |
Գեղարքունիք |
|
«Գիհու նոսրանտառային» պետական արգելավայր |
3 312.0 |
Գեղարքունիք |
|
|
«Արգելոցապարկային համալիր» |
«Էրեբունի» պետական արգելոց |
118.75 |
Կոտայք |
|
«Որդան կարմիր» պետական արգելավայր |
219.85 |
Արմավիր |
|
|
«Ջերմուկի ջրաբանական» պետական արգելավայր |
17 371.0 |
Վայոց Ձոր |
|
|
«Հանքավանի ջրաբանական» պետական արգելավայր |
5 169․04 |
Կոտայք |
|
|
«Զիկատար» պետական արգելավայր |
150.0 |
Տավուշ |
|
|
«Սոճուտ» դենդրոպարկը |
35.0 |
Լոռի |
|
|
Իջևանի դենդրոպարկը |
14.6 |
Տավուշ |
|
|
«Վանաձոր» դենդրոպարկը |
1.9 |
Լոռի |
|
|
Բերդի «Սորաններ» |
62.0 |
Տավուշ |
|
|
«Ջրվեժ» անտառպարկը |
423.8 |
Կոտայք |
|
|
«Արփի լիճ» ազգային պարկ» |
«Արփի լիճ» ազգային պարկ |
21 039․3 |
Շիրակ |
|
«Հայանտառ» ՊՈԱԿ |
«Արզական-Մեղրաձորի» պետական արգելավայր |
13 532.0 |
Կոտայք |
|
«Բանքսի սոճու» պետական արգելավայր |
4.0 |
Կոտայք |
|
|
«Գետիկի» պետական արգելավայր |
5 728.0 |
Գեղարքունիք |
|
|
«Գյուլագարակի» պետական արգելավայր |
2 576.0 |
Լոռի |
|
|
«Կովկասյան մրտավարդենու» պետական արգելավայր |
1 000.0 |
Լոռի |
|
|
«Մարգահովիտի» պետական արգելավայր |
3 368.0 |
Լոռի |
|
|
«Գանձաքարի» պետական արգելավայր |
6 813.0 |
Տավուշ |
|
|
«Արջատխլենու» պետական արգելավայր |
40.0 |
Տավուշ |
|
|
«Իջևանի» պետական արգելավայր |
5 908.0 |
Տավուշ |
|
|
«Ջերմուկի անտառային» պետական արգելավայր |
3 865.0 |
Վայոց Ձոր |
|
|
«Հերհերի նոսրանտառային» պետական արգելավայր |
6 139.0 |
Վայոց Ձոր |
|
|
«Եղեգնաձորի» պետական արգելավայր |
4 200.0 |
Վայոց Ձոր |
|
|
«Գորիսի» պետական արգելավայր |
1 850.0 |
Սյունիք |
|
|
«Ա.Ի.Ալիխանյանի անվան ազգային գիտական լաբորատորիա (Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտ)» հիմնադրամ |
«Արագածի ալպյան» պետական արգելավայր |
300.0 |
Արագածոտն |
ԱՌԱՋԸՆԹԱՑԻ ՍՏԱՆԴԱՐՏ ԶԵԿՈՒՅՑ
Հունվար-դեկտեմբեր 2013թ.
Հունվար-դեկտեմբեր 2012թ.
Հունվար-դեկտեմբեր 2011թ.
«Գնիշիկ» պահպանվող լանդշաֆտի կառավարման պլան (2014-2018թթ.)
Հայաստան, Բնության ԼԵԳԵՆԴՆԵՐԸ (ռուսերեն տարբերակ) (անգլերեն տարբերակ)
22.04.2014թ. «ՇԻԿԱՀՈՂ»ՊԵՏԱԿԱՆ ԱՐԳԵԼՈՑ ՊՈԱԿ-ի, «ՇԻԿԱՀՈՂ» արգելոց, «ԶԱՆԳԵԶՈՒՐ», «ԽՈՒՍՏՈՒՓ» և «ՍՈՍՈՒ ՊՈՒՐԱԿ» պետական արգելավայրեր 2014-2018 թթ. կառավարման պլան
22.04.2014թ. Նախատեսվող «Գնիշիկ» ԲՀՊՏ պահպանման գոտու տնտեսական զարգացման պլանի նախագիծ
"ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՀՊԱՆՎՈՂ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ" ՄԱԶԾ/ԳԷՖ-ի ծրագիր
<<Հայաստանի պահպանվող տարածքների համակարգի զարգացում>> ՄԱԶԾ/ԳԷՀ միջին ծավալի ծրագիր
ԲՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՏՈՒԿ ՊԱՀՊԱՆՎՈՂ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՄՈԴԵԼՆԵՐԻ ՆԵՐԴՐՄԱՆ
<<Հայաստանի պահպանվող տարածքների համակարգի զարգացում>> ՄԱԶԾ/ԳԷՀ միջին ծավալի ծրագիր
Պահպանվող տարածքների համակարգի ռացիոնալացում
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՐԳԵԼԱՎԱՅՐԵՐԻ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՑԻՈՆԱԼ ԿԱՊԵՐԻ ՁԵՎԱՎՈՐՈՒՄ
"Հայաստանի պահպանվող տարածքների համակարգի զարգացում" ՄԱԶԾ/ԳԷՖ-ի ծրագիր
ՀՀ ՍՅՈՒՆԻՔԻ ՄԱՐԶԻ Ք. ՔԱՋԱՐԱՆ, ԼԵՌՆԱՁՈՐ, ԳԵՂԻ, ՇԻԿԱՀՈՂ, ՍՐԱՇԵՆ ԵՎ ԾԱՎ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐԻ ՔԱՂԱՔԱՊԵՏԱՐԱՆԻ ԵՎ ԳՅՈՒՂԱՊԵՏԱՐԱՆՆԵՐԻ ԱՇԽԱՏԱԿԱԶՄԻ< ԱՎԱԳԱՆՈՒ ԱՆԴԱՄՆԵՐԻ ԵՎ ՇԱՀԱԳՐԳԻՌ ԱՅԼ ԿՈՂՄԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ԲՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՏՈՒԿ ՊԱՀՊԱՆՎՈՂ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻՆ ՆՎԻՐՎԱԾ ԴԱՍԸՆԹԱՑՆԵՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ
“Բնության հատուկ պահպանվող տարածքների մասին” ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին” ՀՀ օրենքի նախագծի հանրային քննարկման
Արձանագրություն
ԱՌԱՋԸՆԹԱՑԻ ՍՏԱՆԴԱՐՏ ԶԵԿՈՒՅՑ
Հայաստանի պահպանվող տարածքների համակարգի զարգացում
Պետական արգելավայրերի վերաբերյալ ՀՀ օրենսդրության վերլուծություն
Տարբեր գերատեսչությունների կողմից կառավարվող պետական արգելավայրերի կառավարման առանձնահատկությունները
Պետական արգելավայրերի կառավարման ինստիտուցիոնալ կապերի ձևավորում
Արգելավայրերի վերաբերյալ համայնքների իրազեկվածության ուսումնասիրություն
Նախատեսվող “Խուստուփ” և գործող “Զանգեզուր” արգելավայրերի տուրիզմի պոտենցիալի գնահատում
Նախատեսվող “Գնիշիկ” արգելավայրի տուրիզմի զարգացման պոտենցիալի գնահատում
Նախատեսվող “Գնիշիկ” արգելավայրի հարակից համայնքների ելակետային սոցիալ-տնտեսական հետազոտություն
Նախատեսվող “Խուստուփ” և գործող “Զանգեզուր” արգելավայրերի շահառուների վերլուծություն
Նախատեսվող “Գնիշիկ” արգելավայրի շահառուների վերլուծություն
Գնիշիկ”, “Խուստուփ” և “Զանգեզուր” արգելավայրերի շահառուների վերլուծություն.Երևան
Հայաստանում հատուկ պահպանվող տարածքների նախագաղափարը ըստ փաստագրական տվյալների ի հայտ է գալիս դեռ մ.թ.ա III դարի վերջին և II դարի սկզբին: Համենայն դեպս ամենահին հիշատակումը այդ մասին առկա է հայ ժաղովրդի պատմության նշված ժամանակահատվածում: Այդ մասին է վկայում պատմահայր Մովսես Խորենացին V դարի սկզբին (մոտ 410դ.):
Մեծ Հայքի Երվանդունիների արքայատան Երվանդ վերջին թագավորի (ծննդյան թվականը անհայտ է մ.թ.ա մոտ 200 թիվ., ըստ Խորենացու գահակալել է 20 տարի) կողմից մի քանի բնակավայրերի և նոր մայրաքաղաքի` Երվանդաշատի կառուցմանը զուգահեռ, նրանից քիչ հյուսիս, Ախուրյան գետի ափին տնկվել է ‹‹Ծննդոց անտառը››:
Մեկ այլ փաստագրություն ևս: Խոսրով Բ Կոդակ թագավորի գահակալության ժամանակ (330-338թթ.) արդեն մ.թ. IV դարում հիմնվում է ՚‹‹Խոսրովի անտառը›› ներկայիս խոսրովի արգելոցի տարածքում:
Այդ արհեստական անտառները տնկվում էին վայրի կենդանիների բազմացման և թագավորական որսի համար, սակայն դրանք բնության նկատմամբ հոգատար վերաբերմունքի արտահայտություն էին և բնության պահպանության գիտակցական բարձր մակարդակի դրսևորում ինչը որ չի կարելի ասել մեր արդի իրավիճակի համար:
Այժմ Հայաստանում հատուկ պահպանվող տարածքները թվով 23 են: